Cumhuriyet Halk Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, İYİ Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş için anayasa değişikliği önerilerini bugün açıkladı. Açıklanan maddeler arasında OHAL dönemindeki KHK’ların kaldırılması da yer alıyor.
Muhalefet partilerinin oluşturduğu Altılı Masa’nın ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ kapsamında hazırladığı anayasa değişikliği çalışması açıklandı.
Altılı Masa’nın “Şimdi Demokrasi Zamanı” sloganıyla düzenlediği tanıtım toplantısı, ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nin 28 Şubat 2022’de ilan edildiği Bilkent Otel’de yapıldı. Salonda altı siyasi partinin logolarının yanı sıra, “Şimdi Demokrasi Zamanı” yazılı afişler asıldı.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu ve Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal’ın oluşturduğu ‘Altılı Masa’, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi tanıtım toplantısının ardından dokuzuncu kez Demokrat Parti lideri Uysal’ın ev sahipliğinde bugün toplanacak.
ALTI LİDER SALONA BERABER GELDİ
‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ kapsamında hazırlamam anayasa değişikliği çalışmasının toplantı salonuna altı siyasi partinin lideri yan yana yürüyerek geldi. Alkışlar eşliğinde karşılanan liderin salona gelmesinin ardından ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Zamanı’ adlı sinevizyon gösterimi yapıldı.
Toplam 84 madde, 9 başlıkta değişiklik öngören Anayasa teklifinde cumhurbaşkanının yetkileri belirlendi. Teklifte, seçim barajının yüzde 3’e düşürüleceği, dokunulmazlıkların kaldırılması için üye tamsayının salt çoğunluğunu gerekli kılınacağı dile getirildi. Cumhurbaşkanı’nın görev süresi yedi yıl olarak belirlendi ve bir kimsenin ancak bir defa Cumhurbaşkanı seçilebileceği kaydedildi.
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesine atıfta bulunularak, Cumhurbaşkanı’nın milletlerarası bir sözleşmeden gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyeceğinin altı çizildi.
OHAL DÖNEMİ KHK’LAR KALDIRILACAK
84 maddelik teklifinden bazı öne çıkan başlıklar şöyle:
* Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın etkin ve katılımcı, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargınınsa bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor.
* Cumhurbaşkanı yedi yıllığına halk tarafından seçilecek. Seçimle beraber partisiyle ilişkisi sona erecek. Görevi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir görev üstlenemeyecek.
* Anayasa’nın temel hakları düzenleyen ilk maddesine “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal düzenin temelidir” ifadesi ekleniyor. Bu vurguyla beraber Anayasa’nın insan onurunu esas alan bir bakış açısı kazanması amaçlanıyor.
* Anayasa’ya “Hürriyet esas sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum, hürriyet lehine yapılır” hükmü eklenecek.
* Düşünce, kanaat ve ifade hürriyeti tek bir maddede düzenlenecek. Anayasa’nın 25’inci maddesinde değişiklikle eleştiri hürriyeti güvence altına alınacak. Keyfi sınırlamaların önüne geçilecek.
* Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılacak.
* Sağlık ve çevre hakkı yeniden düzenlenirken hayvan hakları ilk kez anayasal güvenceye kavuşturulacak.
* Anayasa’da ‘temel hak ve ödevler’ yerine ‘temel hak ve hürriyetler’ düzenlenecek.
* Milletvekillerinin sadece ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağına dair düzenleme yapılacak. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı hükmü getiriliyor.
* Affa uğramış olsalar bile cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, kadına yönelik kasten yaralama ve fesat karıştırma suçlarından hüküm giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı hükmü getirilecek.
* Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılacak. Üyelerden 20’sinin TBMM, ikisinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülecek. Mahkemenin bölüm sayısı ikiden dörde yükseltiliyor. Anayasa’da veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen hakların ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu açılacak.
* Türkiye’nin taraf olduğu bir uluslararası anlaşmadan çekilmesi için TBMM’nin uygun bulması şartı Anayasa’da açıkça düzenlenecek.
* Meclis’in denetim yetkisi güçlendirilecek. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınacak.
* Bütçe yetkisi Meclis’e iade edilecek. ‘Kesinhesap’ komisyonu kurulacak ve başkanının ana muhalefet partisinin milletvekili olması şartı getirilecek.
* Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis edilecek.
* Hakimler ve Savcılar Kurulu kapatılarak Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu kurulacak. Yargı bağımsızlığının sağlanması için adalet bakanı ve yardımcısının Hakimler Kurulu üyesi olmasına son verilecek.
* OHAL KHK’ları kaldırılacak.
* Hakim ve savcılara coğrafi teminat getirilecek. Savunma makamı, bir anayasa hükmüyle düzenlenerek bu makamın iddia makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanacak.
* Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturulacak. Kurumun denetim yetkisinin kapsamı genişletilecek.
* Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yapısında çoğulculuk sağlanacak. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile iletişim ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri arasından seçilecek. Üye seçiminde Meclis’in nitelikli çoğunluğu aranacak.
* İçişleri Bakanlığı’nın belediye başkanlarını ve meclis üyelerini görevden uzaklaştırma yetkisi kaldırılacak. Onun yerine Danıştay kararı şartı getirilecek. Görevden uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenlenecek.
* Yükseköğretim Kurulu kaldırılacak. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve koordinasyon kurulu Yükseköğretim Üst Kurulu kurulacak.
